Hoe schadelijk is Box3 voor de eigen woning?

De flexibiliteit van Box3

Vaak wordt de bestaande flexibiliteit van Box3 vergeten. Zo mag voor woningen die tegen sociale huur zijn verhuurd een verlaagde waarde worden aangegeven. Dat kan met woningen voor eigen gebruik natuurlijk ook.

We kennen nu in Box3 drie percentages fictief rendement: laag voor spaargeld, hoog voor beleggingen, en redelijk hoog (veel hoger dan de hypotheekrente meestal is) voor schulden.

Er kan dus aan knoppen worden gedraaid om in Box3 een tegemoetkoming te geven aan wie woont in een eigen woning. Je hoeft alleen maar de wil te hebben om te vereenvoudigen.

De huidige aangifte van de eigen woning in Box1 is gecompliceerder dan wij soms denken, ook al was het door de correctie van hypotheekleningen die zijn opgenomen voor consumptieve doelen. Moeten we ook aflossingsvrij nog noemen? Binnenkort zijn veel leningen dertig jaar oud, en dan is het helemaal feest.

Commentaar van IMF, DNB en andere deskundigen is dat de huidige heffing in Box1 prijzen teveel opstuwt. Het probleem zit denk ik meer in schaarste, dus drastische waardedalingen van woningen zit er niet in. Hoewel het overigens een mooie bijvangst zou zijn, als een eigen woning toegankelijk werd voor mensen met een enkel modaal inkomen.

Veertig jaar geleden was het nog een doodzonde om aftrek van hypotheekrente ter discussie te stellen. Is het eerlijk dat iemand met een hoog inkomen een groter percentage van betaalde hypotheekrente terugkrijgt dan iemand met een laag inkomen? Met weinig fantasie herken je hoe naïef ik was. De werkelijkheid dat je bij een hoger inkomen een hoger percentage belasting betaalt is sindsdien niet veranderd. Nog steeds krijgt iemand met een hoog inkomen dus bij een gelijke aftrekpost meer belasting terug dan iemand met een laag inkomen. Wel zijn de verschillen kleiner geworden.

De huidige maximale 49,5% Inkomstenbelasting is een lachertje naast de 72% van toen. In combinatie met de toen bestaande Vermogensbelasting (in 2001 vervangen door Box3) kon je toen zelfs tot maximaal 80% Inkomstenbelasting betalen. Met elkaar zijn we dus wat vriendelijker geworden voor mensen met een hoger inkomen.

Eerlijk ruilen

De veranderingen van 2001 waren natuurlijk een perfect moment geweest voor een eerlijke ruil. Hogere inkomens gaan een lager tarief Inkomstenbelasting betalen, maar raken ook wat aftrekposten kwijt. Het zat er niet in, met de politieke verhoudingen. Er werden wel wat aftrekposten geschrapt, maar uitsluitend in de marge. Het meest concrete was de lijst van venijn, aftrekposten waar belastingcontroleurs zich aan stoorden omdat het voordeeltjes waren die zij nooit kregen. Sindsdien is de aktetas niet meer aftrekbaar, en werkkleding alleen nog als er een logo van 70 vierkante centimeter op staat.

Te weinig huurwoningen

De grootste veranderingen sindsdien zie je op de woningmarkt. Alsof we in de vorige eeuw geen tekort aan woningen hadden, dat probleem werd alleen groter. Tegelijkertijd daalde de rente aanmerkelijk, door succesvol monetair beleid van de EU. Het stuwde de prijzen van woningen tot ongekende en onverantwoorde hoogte. Niet verwonderlijk dat er zorgen zijn geuit, verschillende malen, door het IMF (Internationaal Monetair Fonds). Sinds vrijwel alle serieus te nemen economen zeggen dat het IMF gelijk heeft, kan ook DNB (De Nederlandsche Bank) niet achterblijven met waarschuwingen. Zelfs een deel van de politici begint te twijfelen.

Je zou verwachten dat het er vanaf hangt voor wie je als politicus staat: voor rijk of voor arm. Zo eenvoudig is het echter niet. Zes van de tien Nederlanders wonen in een koopwoning. Hoewel een belangrijk deel daar geen enkel fiscaal voordeel aan heeft, denkt iedereen van wel. Een eerlijke rekensom zou leren dat die mensen beter af zijn met een huurwoning. Er worden echter al heel lang zo weinig huurwoningen gebouwd, dat er te weinig huizen zijn om de helft van de bevolking te laten wonen in een huurhuis. Een probleem dat in Nederland meer speelt dan in andere Europese landen.

Eigen woning in Box3

De problemen zijn inmiddels zo groot, dat gezocht wordt naar oplossingen. Kunnen we de eigen woning niet overhevelen van Box1 naar Box3? Een sympathieke gedachte. Het fiscale voordeel van mensen met een hoog inkomen wordt daardoor gelijk aan het fiscale voordeel van mensen met een laag inkomen, als je niet verder kijkt.

Zelf vermoed ik dat mensen met een groot vermogen fiscaal voordeel houden, en dat mensen zonder vermogen de pineut zijn. In Nederland wordt zelden wetgeving ingevoerd, of gewijzigd, zonder dat daar een compromis voor nodig is. Als werkbaar compromis zie ik dat slechts een deel van de waarde van de woning wordt belast. Blijft de er op rustende hypotheeklening volledig aftrekbaar in Box3, dan leidt dat tot een nieuw voordeeltje voor mensen met zoveel vermogen dat ze gewend waren om heffing in Box3 te betalen.

De problematiek is helaas complex. Wie kan echt met droge ogen beweren het geheel goed in beeld te hebben? Verschillende tarieven en uitzonderingen in Box1, verschillende tarieven en uitzonderingen in Box3, Heffingskortingen?